Dachau. Trzy wymiary pamięci o męczeństwie polskich duchownych

Karol Darmoros

Polsko-niemieckie upamiętnienie 

W minioną sobotę w Dachau odprawiono polsko-niemiecką Mszę świętą. Ponad 1400 wiernych, w tym 10 biskupów z Polski i Niemiec oraz ponad 50 kapłanów, zgromadziło się w Kaplicy Śmiertelnego Lęku Pana Jezusa, aby wspólnie modlić się o pokój i pamiętać o ofiarach w 80. rocznicę wyzwolenia niemieckiego obozu koncentracyjnego. „Ta uroczystość ma dla nas potrójny wymiar - to modlitwa za ofiary, kwestia moralnej odpowiedzialności wobec świata oraz formacja osobista” - podkreślił ks. Michał Wilkosz. 

Gehenna polskich kapłanów 

Rektor Polskiej Misji Katolickiej przypomniał, że polscy duchowni, których blisko 1800 trafiło do Dachau, byli zaklasyfikowani do najgorszej kategorii więźniów. Wykonywali najcięższe prace i mieli zakaz sprawowania jakichkolwiek sakramentów. „Tego nie doświadczyli ich koledzy Niemcy czy księża innej narodowości. Jesteśmy im winni pamięć modlitewną za to, że kształtują postawę ducha, pokazują jaka jest siła duchowości” - zaznaczył ks. Michał Wilkosz. Jak dodał, Polska Misja Katolicka w Niemczech jest wpisana w spuściznę pozostawioną przez księży, którzy przeszli przez Dachau. 

Ze zła narodziło się dobro

Wśród nich był ks. infułat Edward Lubowiecki. Był on długoletnim sekretarzem metropolity krakowskiego księcia kardynała Adama Sapiehy oraz dyrektorem Akcji Katolickiej. Od 1942 do 1945 roku był więźniem obozów koncentracyjnych Mauthausen i Dachau. Rok później został Generalnym Wikariuszem Polskiej Diecezji w Niemczech. „To był ksiądz, który przeżył piekło Dachau w najgorszym jego wymiarze, który miał prawo po wyzwoleniu pozostawić to wszystko tak, jak spora część księży - wyjechać do Stanów Zjednoczonych czy do Kanady. Tymczasem on z traumą wojenną pozostaje tutaj, bo wie, że są do zaopiekowania Polacy” - mówił ks. Michał Wilkosz. Często byli to młodzi ludzie, mocno zdemoralizowani wojennymi przeżyciami, nieprzywiązani do religii. „W dokumentacji, którą mamy w rektoracie, wyłania się też postać w jego osobie wyłania się postać wrażliwego na ludzką biedę człowieka. Proszę sobie wyobrazić, że są listy, gdzie ksiądz Lubowiecki porusza wszystkie swoje znajomości, żeby jakiejś staruszce spod Łodzi załatwić lekarstwo, które było dostępne tylko we Francji. Nie pozostawiał żadnego listu bez odpowiedzi. Każda najdrobniejsza sprawa Polaków, Polonii znajdowała się w centrum jego uwagi i dokładał wszelkich starań, żeby wyjść temu naprzeciw” - powiedział rektor Polskiej Misji Katolickiej w Niemczech. 

Edukacja młodego pokolenia 

Przykłady takich postaw, w tym także 57 duchownych-więźniów Dachau już wyniesionych na ołtarze, polscy księża starają się pokazywać najmłodszemu pokoleniu niemieckiej Polonii. 

„Dokładamy wszelkich starań, żeby nasza młodzież przyjeżdżała na te miejsca pamięci w ramach nauczania lekcji religii czy prowadzenia katechezy. Organizujemy wyjazdy tej młodzieży do Dachau. Staramy się, żeby ten temat był w jakiś sposób włączony w całą edukację polonijną” - dodał ks. dr Michał Wilkosz. W sobotnich obchodach uczestniczyła też duża grupa maturzystów z Radomia, uczących się w klasie z językiem niemieckim. Męczeństwo polskich duchownych w Dachau jest również wymownym symbolem dla przygotowujących się do kapłaństwa. „Ksiądz rektor seminarium krakowskiego przywiózł na tę uroczystość całe seminarium. Mieli nie tylko okazję zapoznać się z heroiczną postawą księży w Dachau, ale też był to ważny taki punkt na drodze formacji do kapłaństwa” - zaznaczył rozmówca Radia Watykańskiego-Vatican News. 

80 lat od wyzwolenia 

29 kwietnia 1945 roku armia amerykańska oswobodziła niemiecki obóz koncentracyjny w Dachau. Rocznica tego wydarzenia jest obchodzona od 2002 roku, decyzją Episkopatu Polski, jako Dzień Męczeństwa Duchowieństwa Polskiego w czasie II wojny światowej. Inicjatorem tego upamiętnienia był kardynał Ignacy Jeż, jeden z cudownie ocalałych więźniów KL Dachau.

Do położonego pod Monachium obozu zesłano łącznie 2794 zakonników, diakonów, księży i biskupów katolickich. 1773 duchownych pochodziło z Polski. Niemcy zamęczyli w KL Dachau ogółem 1034 duchownych, w tym aż 868 Polaków.