Liturgiya oxunuşları: 18 APREL. ƏZABLAR CÜMƏSİ

Bu və ertəsi gün, Kilsə, qədim ənənəyə görə, Tövbə və Xəstələrə Yağçəkmədən başqa, heç bir Sakramenti (Sirri) yerinə yetirmir. Bu gün Yevxaristiya imanlılara yalnız Rəbbin Əzabları ibadətində verilir. Həmin liturgiyada xəstəlik səbəbindən iştirak edə bilməyənlər Yevxaristiyanı günün istənilən vaxtında qəbul edə bilərlər. Qurbangah tamamilə boş olmalıdır: xaç, şamdanlar, örtük olmamalıdır.

ƏZABLAR CÜMƏSİ

Çarmıxda məhəbbət inqilabı baş verir! “İsa şərab sirkəsini daddı. Sonra «tamam oldu» dedi və başını əyib ruhunu tapşırdı.” (Yəhya 19,30). Bu gün xristian icması Yevxaristiya Ayinini yerinə yetirmir, çünki bayram ab-havası Rəbbinin və Bəyinin ölümünü xatırlayan Kilsənin kədərinə uyğun gəlmir. Bu günün liturgiyasında Çarmıx üstünlük təşkil edir: Allahın insanlara olan ölçüyəgəlməz məhəbbətinin ifadəsi olan Çarmıx bizi susmağa və seyr edərək düşünməyə sövq edir. Çarmıxa ehtiram -  layiq olmadığımız ənama görünən cavabımızdır. Bu jestlə biz imanımızı və məhəbbətimizi ifadə edirik, Məsihin xilas bəxş edən Padşahlığını və Onun Çarmıxından doğan ümidi etiraf edirik. Bu gün Kilsə tövbə jesti edir, həm də Allaha itaətdə yaşamaq və İncilin həqiqətini və məhəbbətini bütün gücü ilə təbliğ etmək öhdəliyini təzələyir. İbadətin sonunda qəbul etdiyimiz Yevxaristiya bizi Məsihin şanlı ölümünün və onun bəhrələrinin şərikinə çevirir: bu, Quzunun qanı ilə möhürlənmiş Əhdə girişdir; bu, Məsihin deşilmiş böyründən gələn Ruhun qəbul edilməsidir. Kardinal Ancelo Komastri bizə xatırlayır: "İnsan öz cahilliyinə görə düşündü ki "Allah ölüb!". Amma Allah ölsə, həyatı bizə kim verəcək? Əgər Allah ölürsə, o zaman həyat nədir? Həyat  - Sevgidir! Ona görə də Çarmıx Allahın ölümü deyil, Allahdan alınan kövrək insan qabığının məhv olduğu və bəşəriyyəti yeniləyən sevgi bulağın yarandığı andır. İsanın Çarmıxından Şaulun yeni həyatı doğuldu, Avqustinin iman gətirməsi doğuldu, Assizili Fransiskin bəxtiyar yoxsulluğu doğuldu, Vinsent de Paulun parlaq xeyirxahlığı doğuldu. İsanın Çarmıxından Maksimilian Kolbenin qəhrəmanlığı, Kəlküttəli Tereza Ananın möcüzəvi mərhəməti, II İoann Pavelin cəsarəti və məhəbbət inqilabı doğuldu: bu səbəbdən Çarmıx Allahın ölümü deyil, Onun Məhəbbətinin dünyada doğulmasıdır. Məsihin Çarmıxına alqış olsun!  

BİRİNCİ OXUNUŞ Yeşaya 52,13–53,12

Budur, Mənim qulum uğur qazanacaq, o yüksəldiləcək, ucaldılacaq, çox izzətlənəcək. Çoxları onun qarşısında mat qalacaq. Bəli, onun görkəmi çox dəyişmişdi, zahirən insan surətindən çıxmışdı. Lakin o, çox millətləri heyrətə salacaq, onun qarşısında padşahlar ağzını yumacaq, çünki onlar bilmədiklərini görəcək, eşitmədiklərini anlayacaq. Xəbərimizə kim inandı, Rəbbin gücü kimə zahir oldu? O, Rəbbin önündə bir fidan kimi,quru torpaqda bitən kök kimi böyüdü. Baxanda onun nə görkəmi, nə gözəlliyi var idi, gözümüzü oxşayan zahiri siması da yox idi. Adamlar ona həqarətlə baxıb rədd etdi. O, dərdli, xəstəlikləri görən insan idi, adamlar ondan üz döndərdi, xor baxdı. Biz ona qiymət vermədik. Əslində xəstəliklərimizi o çəkdi, dərdlərimizi öz üzərinə götürdü. Biz isə onun Allah tərəfindən cəzalandırıldığını, vurulub iztirab çəkdiyini zənn etdik. Bizim üsyankarlığımıza görə onun bədəni deşildi, şər əməllərimiz naminə əzildi, bizim əmin-amanlığımız üçün o cəza aldı, onun yaraları ilə biz şəfa tapdıq. Hamımız qoyun kimi yolu azmışdıq, hər birimiz öz yolumuzla gedirdik. Rəbb hamımızın şər əməllərinin yükünü onun üzərinə qoydu. Ona zülm etdilər, o iztirab çəkdi, amma ağzını açmadı. Kəsilməyə aparılan quzu kimi, qırxımçıların qabağında dilsiz qoyun kimi ağzını açmadı. Ədalətsizliklə məhkum olunaraq ölümə aparıldı. Onun nəsli haqqında kim düşünə bilərdi? Axı xalqımın üsyankarlığına görə o edam olundu, dirilər arasından atıldı. O heç bir zorakılıq etmədiyi, ağzından yalan söz çıxmadığı halda qəbri pis adamların yanında quruldu, dövlətli adamın yanında dəfn olundu. Amma Rəbb Özü onun bu iztirablarını istədi, çəkdiyi əziyyətlər Onun iradəsi idi. Öz canını təqsir qurbanı təqdim edərsə, nəsil görəcək, ömür uzadacaq. Rəbbin istəyi onun əli ilə uğur qazanacaq. O çəkdiyi iztirablarının bəhrəsini görüb qane olacaq, mənim saleh qulum öz biliyi ilə çoxlarına bəraət qazandıracaq, onların şər əməllərinin yükünü üzərinə götürəcək. Buna görə Mən ona böyük adamların arasında pay verəcəyəm. O, qəniməti güclülərlə böləcək. Çünki o, canını fəda etdi, üsyankarlara tay tutuldu. Çox adamların günahını üzərinə götürdü, üsyankarlardan ötrü yalvardı.

Təfsir

Kilsəni bu həftə ərzində müşayiət edən Allahın qulunun son nəğməsini eşidirik. Onun yüksəlişi bəyan edildi; daha sonra xalq, məsum və səbirli olan həqiqi salehi tanıyacaq; sonra bəyan edilir ki, bu bəndənin iztirabları hamının xeyrinədir və o, bu dünyanın qüdrət sahibləri arasında ucalacaq. Bu qısa hissələr asanlıqla bizə Yahvenin saleh qulu olan İsanı xatırladır. Allahın niyyəti yalnız sonda aydın olur. Günahlar bizimdir, lakin biz bu günahlardan tamamilə günahsız bir qulun əzabı ilə xilas oluruq və o, kimə arxalanacağını bilir. Özümüzü ona bənzədərək, biz də Məzmurun sözləri ilə dua edirik: " Ruhumu Sənin əlinə verirəm, ya Rəbb, sadiq Allah, Sən məni azad et”.

İKİNCİ OXUNUŞ İbr 4,14-16;5,7-9

Beləliklə, Allahın Oğlu İsa göylərdən keçən böyük Baş Kahinimiz olduğuna görə əqidəmizi möhkəm tutaq. 15 Çünki bizim Baş Kahinimiz belə deyil ki, zəifliklərimizdə bizim halımıza acıya bilməsin. Əksinə, hər cəhətdən bizim kimi sınağa çəkilmiş, lakin günah etməmişdir. 16 Buna görə də lütfkar Allahın taxtına cəsarətlə yaxınlaşaq ki, vaxtında köməyə nail olmaq üçün mərhəmət alıb lütf tapaq. Məsih yer üzündə cisimdə olduğu günlərdə Onu ölümdən qurtarmağa qadir olan Allaha böyük fəryad və göz yaşları ilə dua edib yalvardı və möminliyinə görə eşidildi. O, Oğul olduğu halda çəkdiyi əzablarla itaətli olmağı öyrəndi. Kamilliyə çatandan sonra Ona itaət edənlərin hamısı üçün əbədi xilas qaynağı oldu.

Təfsir

Birinci oxunuşda İsa əzab çəkən bir qul kimi təqdim edildi; ikinci oxunuşda İsa -  Baş Kahindir.  O, Öz canını fəda etməklə bizi azad etdi və xilas etdi. Buna görə də biz Ona arxayınlıqla müraciət edə bilərik, çünki O Ozü eşidilmişdir. Məsih sadiq Allahla zəif bəşəriyyət arasında dayanan güclü bir vasitəçidir. Bizə, özümüzü Xilaskar olan Rəbb İsaya etibar etmək qalır, çünki O, “Ona itaət edənlərin hamısı üçün əbədi xilas qaynağı oldu”.

İNCİL  Yəhya 18,1-19,42

Yəhudanın xəyanəti və İsanın həbsi

İsa bunları söylədikdən sonra şagirdləri ilə birgə çıxıb Qidron vadisinin o biri tayına keçdi. Orada bir bağça var idi. İsa və şagirdləri oraya girdilər. Ona xəyanət edən Yəhuda da bu yeri tanıyırdı, çünki İsa tez-tez şagirdləri ilə orada yığışırdı. Beləcə Yəhuda bir alay əsgərlə başçı kahinlərin və fariseylərin göndərdiyi bəzi mühafizəçiləri götürüb çıraqlar, məşəllər və silahlarla oraya gəldi. İsa başına gələcək hər şeyi bildiyi üçün qabağa çıxdı və «Kimi axtarırsınız?» deyə onlardan soruşdu. Ona cavab verdilər: «Nazaretli İsanı». İsa onlara «Mənəm» dedi. Ona xəyanət edən Yəhuda da onlarla yanaşı idi. İsa onlara «Mənəm» deyəndə geri çəkilib yerə qapandılar. Onda yenə «Kimi axtarırsınız?» deyə onlardan soruşdu. Onlar da «Nazaretli İsanı» dedilər. İsa cavab verdi: «Sizə dedim ki, Mənəm. Əgər Məni axtarırsınızsa, yanımdakıları buraxın getsinlər». Bunu etdi ki, əvvəlcə dediyi «Mənə verdiyin şəxslərin heç birini həlak olmağa qoymadım» sözü yerinə yetsin. Şimon Peterin yanında qılınc var idi. Onu çəkib baş kahinin qulunu vuraraq sağ qulağını kəsdi. O qulun adı Məlik idi. Onda İsa Peterə dedi: «Qılıncı qınına qoy! Atanın Mənə verdiyi kasanı içməyimmi?»

İsa baş kahinlərin məhkəməsi qarşısında

Beləcə minbaşı ilə alay və Yəhudi başçılarının mühafizəçiləri İsanı tutub əl-qolunu bağladılar. Onu əvvəlcə Xananın yanına apardılar, çünki Xanan o il baş kahin olan Qayafanın qayınatası idi. Bu həmin Qayafa idi ki, «bir Adamın xalq uğrunda ölməsi yaxşıdır» deyə Yəhudi başçılarına məsləhət vermişdi.

Peterin inkarı

Şimon Peter və başqa bir şagird İsanın ardınca gedirdilər. Baş kahin həmin şagirdi tanıdığı üçün o, İsa ilə birlikdə baş kahinin həyətinə girdi. Peter isə bayırda qapının yanında durmuşdu. O vaxt baş kahinin tanıdığı bu şagird bayıra çıxıb qapıçı qızla danışdı və Peteri içəri gətirdi. Bu arada qapıçı qız Peterdən soruşdu: «Yoxsa sən də bu Adamın şagirdlərindənsən?» O isə «xeyr, deyiləm» dedi. Soyuq olduğu üçün qullar və mühafizəçilər orada ocaq qalamışdılar və ətrafında dayanıb isinirdilər. Peter də onlarla yanaşı dayanıb isinirdi.

Baş kahinin yanında sorğu-sual

O vaxt baş kahin İsadan şagirdləri və təlimi barədə soruşdu. İsa ona cavab verdi: «Mən dünyaya açıq söyləmişəm, Yəhudilərin hamısının toplaşdıqları sinaqoqlarda və məbəddə həmişə təlim öyrədirdim, Mən heç nəyi gizli söyləməmişəm. Niyə Məndən soruşursan? Nə dediyimi eşidən adamlardan soruş. Axı onlar Mənim söylədiyim şeyləri bilirlər». İsa bu sözləri söyləyəndən sonra orada duran mühafizəçilərdən biri «Baş kahinə beləmi cavab verirsən?» deyib Ona bir şillə vurdu. İsa ona cavab verdi: «Əgər haqsız danışdımsa, haqsız olduğunu sübut et. Əgər doğru dedimsə, onda Məni nə üçün vurursan?» Xanan Onu əl-qolu bağlı halda baş kahin Qayafanın yanına göndərdi. Şimon Peter bayırda durub isinirdi. Ondan soruşdular: «Yoxsa sən də Onun şagirdlərindənsən?» O inkar edib «xeyr, deyiləm» söylədi. Baş kahinin qullarından biri Peterin vurub qulağını kəsdiyi adamın qohumu idi. Həmin qul «Səni bağçada Onunla birlikdə görmədimmi?» deyə Peterdən soruşdu. Peter yenə inkar etdi. Həmin anda xoruz banladı.

İsa vali Pilatın önündə

Sonra Yəhudi başçıları İsanı Qayafanın yanından vali sarayına apardılar. Səhər açılırdı. Amma özləri vali sarayına girmədilər ki, murdar olmasınlar və Pasxa yeməyini yeyə bilsinlər. Ona görə də Pilat bayıra, onların yanına çıxıb dedi: «Bu Adamı nədə ittiham edirsiniz?» Onlar Pilata cavab verdilər: «Əgər bu Adam cinayətkar olmasaydı, Onu sənə təslim etməzdik». Pilat onlara dedi: «Onu siz götürüb öz Qanununuza görə mühakimə edin». Yəhudi başçıları Pilata dedi: «Bizim heç kəsi edam etməyə icazəmiz yoxdur». Onlar belə dedilər ki, İsanın necə bir ölümlə öləcəyinə işarə edərək söylədiyi söz yerinə yetsin.

Birinci sorğu-sual

Pilat yenə vali sarayına girdi, İsanı çağırıb Ona dedi: «Yəhudilərin Padşahı Sənsənmi?» İsa cavab verdi: «Sən bunu özündənmi söyləyirsən, yoxsa başqaları sənə Mənim barəmdə danışdılar?» Pilat dedi: «Məgər mən Yəhudiyəm? Səni Öz millətin və başçı kahinlər mənə təslim etdi. Söylə, nə etmisən?» İsa cavab verdi: «Mənim Padşahlığım bu dünyadan deyil. Əgər Mənim Padşahlığım bu dünyadan olsaydı, xidmətçilərim Yəhudi başçılarına təslim edilməməyim üçün döyüşərdi, amma indi Mənim Padşahlığım buradan deyil». Pilat ona dedi: «Demək, Sən Padşahsan?» İsa cavab verdi: «Sənin dediyin kimi Mən Padşaham. Mən həqiqət barədə şəhadət etmək üçün doğulub dünyaya gəldim. Həqiqətdən olan hər kəs Mənim səsimə qulaq asar». Pilat Ona «Həqiqət nədir?» dedi.

Məsih və ya Barabba

Bunu deyəndən sonra yenə bayıra, Yəhudilərin yanına çıxıb onlara dedi: «Mən Onda heç bir təqsir görmürəm. Axı sizdə bir adətdir ki, Pasxa zamanı mən sizin üçün bir nəfəri azad edirəm. İndi istəyirsinizsə, sizin üçün Yəhudilərin Padşahını azad edim?» Bunun cavabında onlar yenə bağırıb dedi: «Bu adamı yox, Barabbanı azad et!» Barabba isə bir quldur idi.

Qamçılanma, tikanlı tac və ikinci sorğu-sual

Onda Pilat İsanı aparıb qamçılatdı. Əsgərlər də tikandan bir tac hörüb Onun başına qoydular və Ona tünd qırmızı paltar geyindirdilər. Onlar İsanın yanına gəlib «Yəhudilərin Padşahı sağ olsun!» deyirdilər və Ona şillə vururdular. Pilat yenə bayıra çıxıb Yəhudilərə dedi: «Budur, Onu bayıra, sizin yanınıza gətirirəm ki, Onda bir təqsir görmədiyimi biləsiniz». O zaman İsa başında tikandan tac, əynində tünd qırmızı paltar bayıra çıxdı. Pilat onlara dedi: «O Adam budur!»  Başçı kahinlər və mühafizəçilər Onu gördükdə «Çarmıxa çək, çarmıxa çək!» deyə bağırdılar. Pilat onlara dedi: «Onu özünüz götürüb çarmıxa çəkin, çünki mən Onda bir təqsir görmürəm». Yəhudilər ona cavab verdilər: «Bizim bir qanunumuz var, bu qanuna görə O ölməlidir, çünki Özünü Allahın Oğlu adlandırır». Pilat bu sözü eşidəndə daha da qorxdu. Yenə vali sarayına girib İsadan soruşdu: «Sən haradansan?» Amma İsa ona cavab vermədi. Pilat Ona dedi: «Mənəmi cavab vermirsən? Bilmirsən ki, Səni azad etməyə yaxud çarmıxa çəkməyə səlahiyyətim var?» İsa ona cavab verdi: «Əgər sənə yuxarıdan verilməsəydi, Mənim üzərimdə heç bir səlahiyyətin olmazdı. Buna görə də Məni sənə təslim edənin günahı daha böyükdür».

Pilatın hökmü

Bundan sonra Pilat Onu azad etməyə çalışdı, ancaq Yəhudilər bağırıb dedilər: «Əgər bu Adamı azad etsən, qeysərin dostu deyilsən. Kim özünü padşah elan edirsə, qeysərə qarşı çıxmış olur». Pilat bu sözü eşitdikdə İsanı bayıra apardı və ibranicə Qabbata, yəni Daş döşəmə deyilən yerdə hökm kürsüsünə oturdu. Pasxaya hazırlıq günü idi. Altıncı saat radələri idi. Pilat Yəhudilərə «Padşahınız budur!» dedi. Amma onlar «Yox, rədd olsun, rədd olsun! Onu çarmıxa çək!» deyə bağırdı. Pilat onlardan soruşdu: «Padşahınızımı çarmıxa çəkim?» Başçı kahinlər cavab verdilər: «Qeysərdən başqa padşahımız yoxdur!» Onda Pilat İsanı çarmıxa çəkilmək üçün onlara təslim etdi. Əsgərlər İsanı götürüb apardılar.

İsanın çarmıxa çəkilməsi

İsa çarmıxını Özü daşıyaraq ibranicə Qolqota, yəni «Kəllə yeri» adlanan yerə çıxdı. Orada Onu və başqa iki nəfəri çarmıxa çəkdilər: biri İsanın sağında, o biri isə solunda idi, İsa da ortada idi. Pilat bir lövhə yazıb onu çarmıxın üstündə asdırdı. Orada belə yazılmışdı: «Yəhudilərin Padşahı Nazaretli İsa». Yəhudilərin bir çoxu bu lövhəni oxudu, çünki İsanın çarmıxa çəkildiyi yer şəhərə yaxın idi və lövhədə ibranicə, latınca və yunanca yazılmışdı. Bunu görüb Yəhudi başçı kahinləri Pilata dedilər: «“Yəhudilərin Padşahı” yox, “Özünü Yəhudilərin Padşahı adlandıran” yaz».  Pilat cavab verdi: «Nə yazdımsa, yazdım». Əsgərlər İsanı çarmıxa çəkdikləri zaman Onun paltarlarını götürüb hər əsgər üçün bir pay olmaqla dörd hissəyə böldülər. Tikişsiz və başdan-ayağa toxunma olan köynəyini götürdülər. Onlar bir-birinə dedilər: «Bunu cırmayaq, püşk ataq, görək kimin olur». Müqəddəs Yazıdakı «Aralarında paltarlarımı bölüşdürdülər, geyimim üçün püşk atdılar» sözü yerinə yetsin deyə əsgərlər bunu etdilər. İsanın çarmıxı yanında anası, anasının bacısı, Klopanın arvadı Məryəm və Məcdəlli Məryəm dayanmışdı. İsa anasını və onun yanında Öz sevimli şagirdinin dayandığını gördükdə anasına dedi: «Ana, bu sənin oğlundur!» Sonra isə şagirdə dedi: «Bu da sənin anandır!» Həmin andan sonra şagird onu öz evinə apardı.

İsanın ölümü

Daha sonra İsa hər şeyin artıq tamam olduğunu bilərək Müqəddəs Yazı tam yerinə yetsin deyə «Susadım!» dedi. Orada şərab sirkəsi ilə dolu bir qab qoyulmuşdu. Bir süngəri şərab sirkəsinə batıraraq züfaya taxıb İsanın ağzına yaxınlaşdırdılar. İsa şərab sirkəsini daddı. Sonra «tamam oldu» dedi və başını əyib ruhunu tapşırdı. Hazırlıq günü olduğuna görə Yəhudi başçıları Pilatdan çarmıxa çəkilənlərin baldırlarının qırılmasını və cəsədlərin götürülməsini xahiş etdilər. Onlar cəsədlərin Şənbə günü çarmıxda qalmasını istəmirdilər, çünki o Şənbə günü böyük bir bayram idi. Onda əsgərlər gəlib əvvəl İsa ilə çarmıxa çəkilən bir adamın, sonra isə o biri adamın baldırlarını qırdılar. İsanın yanına gələndə isə Onun artıq öldüyünü görüb baldırlarını qırmadılar. Amma əsgərlərdən biri Onun böyrünü nizə ilə deşdi, o anda oradan qan və su axdı. Bunu görən adam özü şəhadət edir və onun şəhadəti doğrudur, sizin də iman etməyiniz üçün həqiqəti söylədiyini bilir. Bunlar ona görə oldu ki, Müqəddəs Yazıdakı «Onun bir sümüyü də qırılmayacaq» sözü yerinə yetsin. Yenə başqa bir Yazıda «bədənini deşdikləri Şəxsə baxacaqlar» deyilir.

İsanın dəfni

Bundan sonra Arimateyalı Yusif Pilatdan İsanın cəsədini götürməyi xahiş etdi. Yusif İsanın şagirdi idi, amma Yəhudi başçılarından qorxduğu üçün bunu gizli saxlayırdı. Pilat ona izin verdi və Yusif gəlib İsanın cəsədini götürdü. Vaxtı ilə gecə ikən İsanın yanına gələn Nikodim də gəlib yüz litraya† qədər qarışıq mirra və əzvay gətirdi. İsanın cəsədini götürüb Yəhudilərin dəfn adətinə uyğun olaraq ətirlərlə birgə kətan bezlərə sarıdılar. İsanın çarmıxa çəkildiyi yerdə bir bağça, bu bağçanın içində də hələ heç kəsin qoyulmadığı təzə bir qəbir var idi. Qəbir yaxında olduğuna görə İsanın cəsədini oraya qoydular, çünki o gün Yəhudilərin Hazırlıq günü idi.

Təfsir  

Əzablar İncilinin mətni bir bağda başlayır və digərində bitir. Əgər Adəm və Həvva itaətsizliklərinə görə bağdan qovulmuşdularsa, o zaman Məsih – yeni insan -  Öz itaətinə görə bağa yenidən daxil olur. İsada insan bir daha Haqq-Taalanın “surətinə və bənzərinə” tam uyğun gələn qədim və ilkin gözəlliyinə qovuşur. Səmavi Atasına itaət edərək, İsa ruhunu verir və Atadan aldığı missiyanı yerinə yetirir. Bütün gözlər Böyrü Deşilənə çevriləcək, çünki Onun böyründən axan su və qan əbədi mərhəmət və sülh mənbəyinə çevriləcəkdir. Bu gün biz Çarmıxa yaxınlaşmağa və onu təvazökarlıqla öpməyə çağırılmışıq: gəlin bunu yalnız İsanın ürəyimizin suallarına, həyatımızın çətinliklərinə cavab verdiyini dərk edərək edək. Bizim yanımızda Oğlu İsanı heç vaxt tərk etməyən və buna görə də çarmıxlarımızın altında Onunla birlikdə olmağımıza kömək edə bilən Müqəddəs Məryəm var.